Czym jest integracja sensoryczna?

Integracja sensoryczna odnosi się do funkcjonowania naszych zmysłów. Jest to złożony proces neurologiczny polegający na interpretowaniu przez człowieka dochodzących do układu nerwowego wrażeń zmysłowych. Proces warunkujący adekwatne zachowanie człowieka w danej sytuacji. Wiąże się z postrzeganiem przez niego otaczającej rzeczywistości i samego siebie poprzez pracę zmysłów. W SI bardzo ważna jest nie tylko praca poszczególnych zmysłów ale również harmonijna współpraca pomiędzy nimi. Integracja sensoryczna to odpowiedź organizmu na wrażenia zmysłowe, objawiająca się konkretnym zachowaniem.

Jakie są najczęstsze zaburzenia integracji sensorycznej?

Najczęściej do Reha Clinic trafiają dzieci, u których rodzice i nauczyciele zauważają:

• nadwrażliwości na dźwięki, na dotyk
• unikanie dziecięcych aktywności ruchowych (huśtanie, wspinanie się)
• trudności z nauką nowych aktywności ruchowych (jazda na rowerze, na nartach, pływanie)
• unikanie uczestnictwa w grach zespołowych (łapanie i kopanie piłki, zrozumienie zasad tych gier)
• problemy z czynnościami samoobsługowymi (ubieranie się, wiązanie butów, samodzielne jedzenie, posługiwanie się sztućcami)
• problemy z grafomotoryką (cięcie nożyczkami, prawidłowe trzymanie kredek, rysowanie)
• nadpobudliwość i nadruchliwość
• problemy z koncentracją uwagi
• problemy w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami

Jakie mamy zmysły?

W integracji sensorycznej mówimy o siedmiu zmysłach : wzroku, słuchu, węchu i smaku, dotyku powierzchownego, propriocepcji i zmysł ruchu.

Co to jest dotyk powierzchowny?

Receptory znajdujące się w skórze rejestrują i przekazują do mózgu wrażenia delikatnego dotyku, bólu czy temperatury.

Co to jest propriocepcja?

Receptory w strukturach głębiej położonych jak mięśnie czy stawy interpretują informacje o położeniu naszego ciała w przestrzeni, poszczególnych części ciała względem siebie, ogólnie mówiąc o pozycji naszego ciała.

Co to jest zmysł ruchu - przedsionkowy?

Receptory znajdujące się w uchu interpretują informacje o każdym ruchu naszej głowy, o sile grawitacji, o zmianie pozycji naszego ciała.

Za co odpowiadają zmysły dotyku, propriocepcji i ruchu?

System dotykowy jest największym systemem sensorycznym naszego ciała i ze względu na odbiór wrażeń czuciowych ma ogromy wpływ na zachowanie człowieka zarówno w sferze fizycznej oraz psychicznej. Dobry odbiór wrażeń czuciowych ze skóry daje nam poczucie komfortu i bezpieczeństwa. Dzięki propriocepcji natomiast wiemy gdzie znajdują się nasze kończyny leżąc pod przykryciem, jak wysoko podnieść nogę idąc po schodach, jak zapiąć stanik czy guzik od spodni bez patrzenia na wykonywaną przez nas czynność. Dzięki pracy przedsionka z kolei wiemy jak szybko i w którym kierunku się przemieszczamy, potrafimy zlokalizować swoje położenie w przestrzeni.

Czym są zmysły?

Zmysły to umiejętność do odbierania bodźców z otoczenia i z ciała. Dzięki tym informacjom człowiek tworzy indywidualny obraz siebie i otaczającej go rzeczywistości.

Jak dochodzi do przekazywania tych informacji?

Odbieranie i przekazywanie informacji do mózgu odbywa się dzięki wyspecjalizowanym komórkom zwanym receptorami. Znajdują się one w odpowiednich narządach zmysłowych naszego ciała i wyspecjalizowane są w przekazywaniu konkretnych informacji do ośrodkowego układu nerwowego, np. receptory wzrokowe w oku rejestrują i przekazują do mózgu wrażenia wzrokowe.

Które zmysły są najważniejsze dla terapeuty SI?

Zmysł ruchu, dotyku i propriocepcji mimo, iż są mniej znane każdemu z nas odgrywają z punktu widzenia integracji sensorycznej szczególną rolę. Kształtują się już w okresie płodowym i są zmysłami bazowymi, dającymi właściwe podłoże do rozwoju pozostałych zmysłów, wpływającymi na prawidłowy rozwój człowieka.

O jakim konkretnie rozwoju mówimy?

W integracji sensorycznej mówimy o takich aspektach rozwoju człowieka jak na przykład: postawa ciała, napięcie mięśniowe, planowanie ruchu, koordynacja ruchowa, percepcja wzrokowa i słuchowa czy nawet stabilność emocjonalna oraz umiejętność uczenia się.

W jaki sposób kształtują się procesy integracji sensorycznej?

Proces dojrzewania SI dokonuje się na przestrzeni lat, od okresu płodowego do około 7 roku życia. Zdaniem dr Jean Ayres (twórczyni teorii SI) rozwój ten odbywa się na kilku poziomach, które wzajemnie się przenikają. Kolejne, bardziej złożone umiejętności kształtują się u dziecka na bazie zdobytych wcześniej doświadczeń sensorycznych. Zmysły dotyku i ruchu kształtują się już w okresie płodowym i bardzo intensywnie rozwijają się w pierwszych latach życia. Właściwy odbiór bodźców dotykowych i ruchowych przez dziecko gwarantuje rozwój podstawowych funkcji człowieka jak postawa ciała, napięcie mięśniowe, równowaga, ruchy gałek ocznych a także poczucie bezpieczeństwa zarówno podczas ruchu czy w kontaktach z najbliższymi. Na bazie tych doświadczeń zaczynają rozwijać się takie umiejętności człowieka jak mowa, koordynacja obu stron ciała, koordynacja wzrokowo-ruchowa, planowanie ruchu czy percepcja wzrokowa i słuchowa.

Co z procesami bardziej złożonymi?

Funkcje bardziej złożone jak stabilność emocjonalna i samoakceptacja, zdolność uczenia się i koncentracji, specjalizacja poszczególnych stron ciała i półkul mózgowych oraz zdolność do organizacji wrażeń sensorycznych jest produktem końcowym zachodzących procesów sensorycznych. Tak postrzegany rozwój człowieka pozwala zrozumieć iż prawidłowe funkcjonowanie w życiu codziennym, w rodzinie czy w szkole wśród rówieśników i znajomych jest efektem wielu lat rozwoju mózgu.

Co ode mnie?

Uważam, że zajęcia ruchowe mają olbrzymi wpływ na rozwój człowieka na wielu poziomach: psychologicznym, społecznym i poznawczym a nie tylko na poziomie ruchowym. Dlatego jako dyplomowany terapeuta SI, mgr fizjoterapii i matka dwójki dzieci twierdzę, że warto zachęcać dzieciaki do aktywności ruchowej a nie ją ograniczać.

Agnieszka Olejnik

magister fizjoterapii
terapeuta SI, terapeuta C-S